«Η ουσία βρίσκεται στο ότι το έργο κάθε δημιουργού πρέπει να σπάει τα όρια της δικής του γενιάς και να ταξιδεύει μέσα στον χρόνο συνταξιδεύοντας με τις νέες γενιές. Αλλιώς, το έργο πεθαίνει και μαζί του και ο δημιουργός του…», επισημαίνει η Ναταλία Ρασούλη, με αφορμή την παράσταση «Εδώ είναι του Ρασούλη», το μεγάλο αφιέρωμα – γιορτή στο σπουδαίο καλλιτέχνη, που ξεκίνησε από την Αθήνα τον Γενάρη που μας πέρασε θα κάνει μια σημαντική στάση στην αγαπημένη Θεσσαλονίκη του Ρασούλη, στις 29 Μαρτίου!
Ναταλία, πώς νοιώθεις που η παράσταση «Εδώ είναι του Ρασούλη» ανεβαίνει Θεσσαλονίκη, την πόλη που αγάπησε τόσο πολύ ο πατέρας σου και είχε επιλέξει σαν τόπο διαμονής του?
– Είμαι ιδιαίτερα συγκινημένη και χαρούμενη που τα τραγούδια του θα ακουστούν άλλη μια φορά στην πόλη που, πρώτα απ’ όλα, επέλεξε σαν εκείνη που θα πρέπει να παίξει τον πρωταγωνιστό ρόλο στο γίγνεσθαι της χώρας και ειδικά στην περιοχή των Βαλκανίων. Στην Θεσσαλονίκη έχει δημιουργήσει μια μεγάλη παρέα φίλων και στενών συνεργατών, που έχουν δημιουργήσει σπουδαία πράγματα μαζί.
Είναι λοιπόν μεγάλη η χαρά μου που θα παίξουμε στην πόλη που αγάπησε και τον αγάπησε.
Όπως είδαμε στο Ρυθμό, η παράσταση ξεφεύγει εντελώς από τα τυπικά αφιερώματα που γίνονται, και χαρακτηρίζεται από χαρά και κέφι – είναι περισσότερο μια γιορτή, ένα γλέντι, στο οποίο όμως η παρουσία του Μανώλη Ρασούλη είναι πολύ έντονη. Ποια ήταν η σκέψη σου όταν αποφάσισες να ξεκινήσεις αυτό το «ταξίδι»?
– Το ταξίδι αυτό, όπως πολύ σωστά χαρακτηρίζεις, είναι η καθημερινή επιβεβαίωση στην ζωή όλων μας, αλλά και του ελληνικού τραγουδιού και της τέχνης γενικότερα, ότι ακόμα και αν κάποιοι άνθρωποι «φεύγουν» σωματικά από την εδώ παρέα, το έργο τους παραμένει δυνατό και ίσως ακόμα πιο ζωντανό με την ιδιαίτερη ιδιότητα αυτή την φορά, ίσως και αποζητώντας την παρουσία των ανθρώπων αυτών, να διεισδύουμε και να κατανοούμε ακόμα πιο πολύ το ίδιο το έργο και κατ’ επέκταση και τον άνθρωπο που το δημιούργησε. Το ζήτημα εδώ δεν ήταν να μνημονεύουμε τον Μανώλη Ρασούλη, αλλά να εστιάσουμε στην δική του ανάγκη να γράφει τα τραγούδια για εμβάθυνση, συνείδηση και πάνω βέβαια ανάταση, είτε με τη μορφή της την συνειδησιακή, είτε με την μορφή της την καθαρά ψυχαγωγική.
Στην παράσταση συμμετέχει μια πληθώρα καλλιτεχνών, συνεργάτες και φίλοι του Μανώλη Ρασούλη, αλλά και πιο νέοι καλλιτέχνες, που προσεγγίζουν τα αγαπημένα αυτά τραγούδια με το δικό τους τρόπο. Πιστεύεις ότι αυτές οι παραστάσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν να περάσει το έργο του και στις νεότερες γενιές?
– Σίγουρα και αυτό είναι και ο στόχος. Η ουσία βρίσκεται στο ότι το έργο κάθε δημιουργού πρέπει να σπάει τα όρια της δικής του γενιάς και να ταξιδεύει μέσα στον χρόνο συνταξιδεύοντας με τις νέες γενιές. Αλλιώς, το έργο πεθαίνει και μαζί του και ο δημιουργός του.
Το έργο του Μανώλη Ρασούλη, κατά την γνώμη μου, περιέχει ακριβώς αυτά τα στοιχεία της διαχρονικότητας -το βλέπουμε καθημερινά αυτό σε στίχους που έχει γράψει χρόνια πριν και είναι πιο επίκαιροι από ποτέ- και δημιουργείται συνεχώς και η ανάγκη να ακούγονται σαν να γράφτηκαν τώρα και ειδικά μέσα από την επεξεργασία των νέων ανθρώπων. Ο Μανώλης Ρασούλης είχε την ιδιότητα να παραμένει σε όλη του την ζωή μάχιμος με έναν νου τόσο πολύ ανοιχτό στους νέους που θα μπορούσα να τον χαρακτηρίσω σαν έναν νέο άνθρωπο, με όλη την ζωντάνια και την δημιουργικότητα που χαρακτηρίζει τους νέους. Ήταν νέος και πρωτοποριακός, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα αγαπημένος άνθρωπος των νέων ανθρώπων. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι είναι αναγκαίο να τραγούδια του να τραγουδιούνται από νέους καλλιτέχνες.
Ο Μανώλης Ρασούλης άφησε σε όλους μας μια τεράστια κληρονομιά, την οποία όμως εσύ καλείσαι και να υπερασπισθείς. Πόσο δύσκολο είναι αυτό σε μια χώρα που συνηθίζει να «τρώει τα παιδιά της»?
– Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Πρέπει να αγωνίζεσαι καθημερινά ακούραστα και πολλές φορές αλύπητα. Όμως το ευχάριστο είναι ότι υπάρχει ένας μεγάλος πυρήνας ανθρώπων, φίλων του και συνεργατών του, που στέκονται δίπλα μου και δίπλα στο έργο του, φρουροί, μάχιμοι και έτοιμοι πάντα για να το υπερασπιστούν και εκείνοι. Αυτό για μένα είναι σπουδαίο γιατί ουσιαστικά κάνουμε μια ομαδική δουλειά ενάντια στα κακώς κείμενα και στους μηχανισμούς, που συνήθως περιμένουν να πεθάνει ένας δημιουργός για να μπορέσουν πια να εκμεταλλευτούν το έργο του για δικό τους οικονομικό όφελος. Κάτι το οποίο πρέπει γρήγορα να ανταπαντάς σε τέτοιου είδους προθέσεις.
Είναι ένας καθημερινός αγώνας που όμως δίνει και σ’ εμένα την ίδια την χαρά και την ευκαιρία να βρίσκομαι ακόμα πιο κοντά στο έργο του πατέρα μου και βέβαια στον ίδιο.
Τι πιστεύεις ότι ήταν αυτό που έκανε τους στίχους του να έχουν τέτοια αμεσότητα στον κόσμο?
– Η διείσδυσή του στα πράγματα, η ενορατικότητα που τον χαρακτήριζε, η ικανότητά του να αξιολογεί καταστάσεις, η ιδιότητά του το γίγνεσθαι να μπορεί να το παίρνει και να το μεταδίδει στον κόσμο με τρόπο λαϊκό, με χιούμορ και ταυτόχρονα και λύτρωση. Δεν αρκούνταν απλά στο να διηγηθεί τα γεγονότα στιχουργικά, έδινε λύσεις στο πρόβλημα, έδινε το αντίδοτο και τον τρόπο που μπορούν να εξηγηθούν κάποια πράγματα με αποτέλεσμα να λυτρώνει με τους στίχους του. Αυτό το παρατηρώ συνεχώς ακόμα πιο πολύ. Οι στίχοι του δεν ήταν περιγραφικοί. Ήταν διεισδυτικοί και λυτρωτικοί. Αυτό ο κόσμος το λαμβάνει πάντα με την ίδια ανάγκη και γι’ αυτό μετά από τις συναυλίες του ένοιωθε μια ανάταση.
Ένα πολύ μεγάλο του χαρακτηριστικό ήταν το χιούμορ του και η επιμονή του ακόμα και τα πιο «βαριά» θέματα να τα αντιμετωπίζει με τον ύστατο για εκείνον τρόπο που πάντα χαρακτήριζε το ελληνικό τραγούδι, την λαϊκότητα. Γι’ αυτό και πολλές φορές αρνιόταν τον χαρακτηρισμό που πολλοί του απέδιδαν, αυτόν του ποιητή, και πάντα ανταπαντούσε: «Εγώ δεν είμαι ποιητής. Είμαι ένας λαϊκός στιχουργός»
Ναταλία έχεις σπουδάσει βιολί, κλασική μουσική και όπερα, αλλά υπήρξες για πολλά χρόνια τραγουδίστρια σε heavy metal συγκροτήματα – Septic Flesh & Chaostar – συμμετέχοντας ως βασική ερμηνεύτρια σε 6 cd που κυκλοφόρησαν στο εξωτερικό, αλλά και σε πάρα πολλές συναυλίες με πολύ μεγάλη επιτυχία. Πώς αντιδρούσε ο πατέρας σου στην πορεία αυτή που είχες αποφασίσει να ακολουθήσεις μακριά από το ελληνικό τραγούδι? Και πώς εσύ αποφάσισες να επιστρέψεις σ’ αυτό?
– Εδώ ακριβώς αποδεικνύεται το ανοιχτό μυαλό και η άμεσή του επαφή με την νεολαία. Όλη μου αυτήν την δραστηριότητα την ευχαριστιόταν και μάλιστα όποτε έβρισκε ευκαιρία την παρουσίαζε. Ήταν πολύ παράτολμο πραγματικά να έχεις εκπομπή στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ Κυριακή μεσημέρι και να βάζεις τραγούδια μέταλ μέσα στα υπόλοιπα. Το αγαπούσε, το στήριζε, το διασκέδαζε αλλά πάνω απ’ όλα το κατανοούσε με αποτέλεσμα να ξέρει και τον τρόπο να το προβάλλει. Η αλήθεια είναι ότι εκτός από την σχέση που είχαμε σαν πατέρας και κόρη, είχαμε μια πολύ δημιουργική μουσικά σχέση. Ο ένας αντάλλασε με τον άλλο. Εκείνος μου μίλαγε για το ελληνικό τραγούδι, εγώ γι’ αυτά που αγαπούσα και σπούδαζα, την κλασσική μουσική και το μέταλ. Ήταν πολύ δημιουργικές αυτές οι συζητήσεις μας και μου λείπουν αφάνταστα.
Η επιστροφή μου στο ελληνικό τραγούδι δεν είναι ουσιαστικά επιστροφή. Πάντα κινιόμουν εκεί που είχα την δημιουργική ανάγκη. Δεν μπορείς να «φύγεις» από το ελληνικό τραγούδι όταν είσαι Έλληνας, με την έννοια ότι γεννιέσαι, ζεις και διαμορφώνεσαι με την ελληνική κουλτούρα. Είναι μάλλον παραφωνία να ζεις σε αυτόν τον τόπο και να μην κατανοείς το τραγούδι της.
Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό μάθημα που μου δίδαξε ο πατέρας μου. Τι είναι το ελληνικό τραγούδι; Η κουλτούρα της γλώσσας και της ιστορίας μας. Είναι αδύνατον να ζεις σε αυτήν την χώρα και να γυρνάς την πλάτη στο ελληνικό τραγούδι. Δεν μπορείς να εκφράζεσαι μόνο με τον αγγλικό στίχο. Είναι αδύνατο να έχεις ουσιαστικό παλμό με την πραγματικότητα.
Αν θα έπρεπε να χαρακτηρίσεις με μια λέξη τον Μανώλη Ρασούλη ποια θα ήταν αυτή?
– Μια πρόταση είναι αυτή που τον χαρακτήριζε ιδανικά. Αυτό που έλεγε και ο ίδιος: «Συγκίνηση μεν συνείδηση δε»
Αυτή η πρόταση εμπεριέχει ουσιαστικά τον Μανώλη Ρασούλη.
Αποσπάσματα από τις παραστάσεις στο Ρυθμό στην Αθήνα:
