Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα «Εγώ ποτέ δεν θα γίνω πολιτικός. Είμαι επαναστάτης, γιατί δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που να μην είναι επαναστάτης»
Φεδερίκο ντελ Σαγράδο Κοραθόν ντε Χεσούς Γκαρθία Λόρκα (Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca) (Φουέντε Βακέρος, 5 Ιουνίου 1898 – Βιθνάρ, 19 Αυγούστου 1936)
Ήταν Ισπανός ποιητής και δραματουργός που ανήκει στη λεγόμενη «γενιά του ’27», ομάδα συγγραφέων που προσέγγισε την ευρωπαϊκή αβάν-γκαρντ με εξαιρετικά αποτελέσματα, ούτως ώστε το πρώτο μισό του 19ου αιώνα να ορίζεται ως «αργυρή εποχή» (edad de plata) της ισπανικής λογοτεχνίας.
Δολοφονήθηκε κατά το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου από αγνώστους, οι οποίοι πολύ πιθανόν συνδέονταν με τον εθνικιστικό φασισμό, επειδή ο ίδιος σχετιζόταν ή υποστήριζε τους Δημοκρατικούς.
Η παιδική ηλικία
Ο Γκαρθία Λόρκα, του οποίου το πλήρες όνομα είναι Φεδερίκο ντελ Σαγράδο Κοραθόν ντε Χεσούς Γκαρθία Λόρκα, γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898 στο Φουέντε Βακέρος, μικρό χωριό στον νομό Βέγα της περιφέρειας Γρανάδας.
Ήταν γιος ενός πλούσιου γαιοκτήμονα, του Φεδερίκο Γκαρθία Ροδρίγες (1859-1945), που στο δεύτερό του γάμο νυμφεύθηκε μια νεαρή και ευαίσθητη δασκάλα, τη Βιθέντα Λόρκα Ρομέρο (1870–1959) γυναίκα με εύθραυστη υγεία, σε βαθμό που να μην θηλάσει η ίδια το γιο της, αλλά μια παραμάνα, η οποία ήταν σύζυγος του επιστάτη του πατέρα του.
Παρόλα αυτά, η μητέρα επηρέασε βαθύτατα την καλλιτεχνική εκπαίδευση του γιού της: πράγματι εγκατέλειψε γρήγορα τη διδασκαλία για να αφοσιωθεί στην εκπαίδευση του μικρού Φεδερίκο, στον οποίο μετέδωσε το πάθος της για το πιάνο και τη μουσική.
«Σιγοτραγουδούσε τα δημοτικά τραγούδια, ακόμη πριν μάθει να μιλάει και ενθουσιαζόταν στο άκουσμα κιθάρας.»
Η μητέρα του του μετέδωσε επίσης τη βαθιά συναίσθηση της κατάστασης των φτωχών και τον σεβασμό για τον πόνο τους, που ο Γκαρθία Λόρκα θα ενσωματώσει στο λογοτεχνικό του έργο. Μέχρι το 1909, Φεδερίκο πέρασε ευτυχισμένη, σε πνευματικό επίπεδο, παιδική ηλικία, αλλά σωματικά δύσκολη λόγω των συχνών ασθενειών, σε ένα περιβάλλον αγροτικό και γαλήνιο στο σπίτι του πατέρα του στο Φουέντε Βακέρος.
Οι πρώτες δημοσιεύσεις
Ανήκει σε εκείνη την περίοδο η δημοσίευση του Libro de poemas, η προετοιμασία των συλλογών Canciones και Poema del Cante jondo (Το Ποίημα για το τραγούδι του βαθύ καημού), την οποία ακολούθησε το θεατρικό δράμα El maleficio de la maríposa (Τα μάγια της πεταλούδας), το οποίο ήταν μία αποτυχία: ανέβηκε μόνο μία φορά, και ως επακόλουθο της αποτυχίας ο Γκαρθία Λόρκα αποφάσισε να μην το δημοσιεύσει) το 1920 και το 1927 το ιστορικό δράμα Μαριάνα Πινέδα για το οποίο ο Σαλβαδόρ Νταλί σχεδίασε τα σκηνικά.
Θα ακολουθήσουν οι πρόζες με σουρεαλιστικό χαρακτήρα Santa Lucía y san Lázaro, Nadadora sumeringa (Η βυθισμένη κολυμβήτρια) και Suicidio en Alejandría (Αυτοκτονία στην Αλεξάνδρεια), οι θεατρικές πράξεις El paseo de Buster Keaton (Ο Περίπατος του Buster Keaton) και La doncella, el marinero y el estudiante (Η παρθένα, ο Ναύτης και ο Σπουδαστής), πέρα από τις ποιητικές διηγήσεις Primer romancero Gitano (Gypsy Ballads – Τσιγγάνικο Τραγουδιστάρι), Ωδή στον Σαλβαδόρ Νταλί και ένας μεγάλος αριθμός άρθρων, συνθέσεων, διάφορων δημοσιεύσεων, χωρίς να συμπεριληφθούν οι αναγνώσεις στα σπίτια φίλων, τα συνέδρια και η προετοιμασία του περιοδικού της Γρανάδας, Gallo (Γκάγιο), και η έκθεση των σχεδίων στη Βαρκελώνη.
Το τραγικό τέλος
Όταν ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ο Γκαρθία Λόρκα αναχώρησε από τη Μαδρίτη για τη Γρανάδα με σκοπό να αποχαιρετίσει τον πατέρα του. Ωστόσο, ο Γκαρθία Λόρκα και ο κουνιάδος του, που ήταν και σοσιαλιστής δήμαρχος της Γρανάδας, συνελήφθησαν ενώ βρίσκονταν στο σπίτι των Ροσάλες, φαλαγγιτών φίλων τους.
Το ξημέρωμα της 19ης Αυγούστου 1936, στρατιωτικοί του πολιτικού κινήματος CEDA πυροβόλησαν τον Γκαρθία Λόρκα, λόγω των αριστερών φρονημάτων του και τον έριξαν σε ανώνυμο τάφο στην περιοχή Fuentegrande de Alfacar στα περίχωρα του Βιθνάρ, κοντά στη Γρανάδα.
Το εκτελεστικό απόσπασμα αριθμούσε 12 άτομα, αποτελούμενο από αστυνομικούς, εθελοντές αλλά και κρατούμενους, τους οποίους υποχρέωσαν να διαπράξουν τη δολοφονία του Λόρκα υπό την απειλή της εκτέλεσης.
Οι περισσότεροι από αυτούς δεν γνώριζαν καν ποιος είναι αυτός που είχαν διαταχθεί να δολοφονήσουν. Για τη δολοφονία κατηγορήθηκαν ακροδεξιοί πολιτικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι, μέλη επιφανών οικογενειών της Γρανάδας, καθώς και κάποιοι προερχόμενοι από την άκρως συντηρητική οικογένεια του πατέρα του, οι οποίοι ήταν έξαλλοι με τον πατέρα και ως εκδίκηση σκότωσαν τον γιο. Ο τάφος του δεν βρέθηκε ποτέ ενώ καινούρια στοιχεία δίνουν νέο στίγμα για τον εντοπισμό του.
Η ποίηση του Λόρκα στην ελληνική δισκογραφία
Το 1948, ο 23άχρονος Μάνος Χατζιδάκις υπογράφει τη μουσική του Ματωμένου Γάμου που ανέβηκε από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Μελοποιεί πέντε τραγούδια σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, έργο που θα παραμείνει ανέκδοτο μέχρι το 1965, όπου και θα κυκλοφορήσει με ερμηνευτή τον Λάκη Παππά.
Επιπλέον ο Χατζιδάκις θα συνθέσει μουσική και για άλλα έργα του Λόρκα. Δισκογραφικά έχουμε στονΜεγάλο Ερωτικό το τραγούδι «Πέρα στο θολό ποτάμι» από το έργοΠερλιμπλίν και Μπελίσα, που ερμηνεύει η Φλέρυς Νταντωνάκη αλλά και το «Τριαντάφυλλο» που ηχογραφήθηκε στη Λαϊκή Αγορά με ερμηνευτή τον Βασίλη Λέκκα αλλά γράφτηκε και ακούστηκε πρώτη φορά στην παράσταση Δόνια Ροζίτα του 1959.
Το 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης ολοκληρώνει τη μελοποίηση τού Romancero Gitano σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη. Το έργο απαγορευμένο από τη χούντα θα κυκλοφορίσει τελικά το 1975 με τη Μαρία Φαραντούρη, και το 1978 με την Αρλέτα, που ήταν και η αρχική σκέψη του Μίκη. Θα ηχογραφηθεί ξανά διασκευασμένο για κιθάρα και φωνή με τη Φαραντούρη και τον διεθνούς φήμης κιθαρίστα John Williams.
Το 1969, ο Γιάννης Γλέζος ηχογραφεί τα 12 Τραγούδια Του Λόρκα, με τον Γιάννη Πουλόπουλο και τη συμμετοχή της Έλενας Κυρανά σε απόδοση Λευτέρη Παπαδόπουλου και ενορχήστρωση Νίκου Μαμαγκάκη. Το 1974, ο Γλέζος πάλι μελοποιεί Λόρκα, συγκεκριμένα τον Αντόνιο Τόρες Χερέδια, με ερμηνεύτρια τη Μαρία Δημητριάδη.
Ο Σταύρος Ξαρχάκος κάνει μια σημαντική μελοποίηση σταθμό του ποιήματος Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, πάνω στην επίσης σπουδαία μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, με ερμηνευτές τον βαρύτονο Κώστα Πασχάλη και τον Μάνο Κατράκη στο ρόλο του αφηγητή.
Το 1974, ο Χρήστος Λεοντής παρουσιάζει το δίσκο Αχ Έρωτα, με ερμηνευτές τους Τάνια Τσανακλίδου και Μανώλη Μητσιά σε απόδοση Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Ο Νίκος Μαμαγκάκης, το 1983, στον κύκλο τραγουδιών Του Έρωτα Και Του Πάθους, σε μετάφραση Αγαθής Δημητρούκα και ερμηνεία της Νένας Βενετσάνου. Ο δίσκος περιλαμβάνει τα παραδοσιακά τραγούδια που ο ίδιος ο Λόρκα είχε διασκευάσει στη Colección De Canciones Populares Españolas. Ο Μαμαγκάκης θα ηχογραφήσει ξανά το έργο το 2008, με ερμηνευτές τους Τάση Χριστογιαννόπουλο και Ναταλί Ρασούλη.
Ο Γιώργος Κουρουπός θα γράψει τα Οκτώ Τραγούδια Σε Ποίηση Λόρκα σε μετάφραση Αντρέα Αγγελάκη και ερμηνεία από το Σπύρο Σακκά.
Ο Δημήτρης Μαραμής, το 2006 παρουσίασε το δίσκο Του Σκοτεινού Έρωτα σε απόδοση Σωτήρη Τριβιζά και ερμηνεία Μίνωα Θεοχάρη, ενώ τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε ο Σκοτεινός Έρωτας με τον Μάριο Φραγκούλη.
Σκόρπιες μελοποιήσεις ποιημάτων του Λόρκα συναντάμε στην ελληνική μουσική σκηνή.
Ο Μάνος Λοΐζος στο δισκογραφικό του ντεμπούτο θα συνθέσει το«Τραγούδι Του Δρόμου» σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, το οποίο πρωτοηχογραφήθηκε το 1962 σε δίσκο 45 στροφών με τη φωνή του Γιώργου Μούτσιου για να ηχογραφηθεί ξανά ερμηνευμένο από το συνθέτη στα Τραγούδια Του Δρόμου. Ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε το τραγούδι «Φεύγω για το Σαντιάγκο», το οποίο αρχικά ακούσαμε από τη φωνή του Ζωρζ Μουστακί και στη συνέχεια της Αλίκη Καγιαλόγλου σε απόδοση Μιχάλη Μπουρμπούλη.
Η Λιζέτα Καλημέρη στο δίσκοΑιφνιδιασμός. Θα ερμηνεύσει τρία τραγούδια του Λόρκα σε σύνθεση Νίκου Μαμαγκάκη και μετάφραση Ξενοφώντα Κοκόλη.
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου στον κύκλο τραγουδιών Η Βροχή Από Κάτω βρίσκουμε την «Άυπνη πόλη» σε απόδοση Μαρίας Ευσταθιάδη. Οι Όναρ στο δίσκο του Μην Πετάς Θα Σε Δουν τραγούδησαν τη«Μπαλάντα του νερού της θάλασσας».
Πιο τολμηρό φαίνεται να είναι το εγχείρημα των Ελλήνων συνθετών να μελοποιήσουν ποιήματα του Λόρκα απευθείας απ’ το πρωτότυπο. Ο Ηρακλής Πασχαλίδης θα παρουσιάσει τα «Στις 27 του Αυγούστου»και το γνωστό «Τώρα νυφούλα μου χρυσή» από τον Ματωμένο Γάμοστο δίσκο 12 Μουσικά Κομμάτια Και 6 Τραγούδια.
Η Λαμπρινή Σκλήνου μελοποίησε απ’ το πρωτότυπο τις «Πληγές της αγάπης» στο δίσκο Οι Ένδοξες Κατακτήσεις Ενός Κούκου, ενώ ο Επαμεινώνδας Παπαμιχαήλ το «Αίνιγμα της κιθάρας» στο δίσκο Βλέποντας Το Θρίλερ.
Τέλος οι συνθέσεις για έργα του Λόρκα που έχουν δισκογραφηθεί είναι αρκετές. Πέρα από το έργο του Μάνου Χατζιδάκι, να αναφέρουμε ενδεικτικά τη δουλειά του Νίκου Κυπουργού στη Γέρμα που κυκλοφόρησε στο δίσκο Music Οn Stage.
Τις συνθέσεις του Τάσου Καρακατσάνη στη Θαυμαστή μπαλωματού που κυκλοφόρησε στο δίσκοΈξι Ενότητες Θεατρικής Μουσικής. «Το τραγούδι της Χοσέφα» σε μουσική Νότη Μαυρουδή, γραμμένο για Το Σπίτι Της Μπερνάρντα Άλμπα που ανέβηκε το 1987 στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού από ομάδα κρατουμένων. Το τραγούδι ερμήνευσε η Αρλέτα στο δίσκοΚάπου Ανατολικοδυτικά. Ο Γιάννης Αγγελάκας θα μελοποιήσει Λόρκα για τις ανάγκες του θεατρικού έργου Μοργκεντάου.
Οι επανεκτελέσεις τραγουδιών του Λόρκα είναι πολλές, ενδεικτικά αναφέρουμε τη ζωντανή ηχογράφηση Του φεγγαριού τα πάθη (2002), όπου η Μαρία Φαραντούρη ερμηνεύει τρεις κύκλους του Λόρκα: τον Ματωμένο Γάμο σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, και τα Canciones Populares και Romancero Gitano σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.
Πηγές: el.wikipedia.org | dimartblog.com
