Ο μαέστρος και συνθέτης Δαμιανός Πάντας με συνοδοιπόρο τον σπουδαίο ερμηνευτή Βασίλη Γισδάκη, κυκλοφόρησε πρόσφατα την πρώτη του δισκογραφική δουλειά, με τίτλο «Της ημέρας τα σκοτάδια», αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές. Πρόκειται για μια μουσική συνάντηση που έχει συζητηθεί ιδιαιτέρως, καθώς ο Βασίλης Γισδάκης συναντιέται με τον πρωτοεμφανιζόμενο δισκογραφικά συνθέτη Δαμιανό Πάντα σ’ ένα κύκλο τραγουδιών, που έχει έντονα τα στοιχεία του προσωπικού ύφους του συνθέτη, αλλά και της Ελληνικής μουσικής μας κληρονομιάς. Εμείς είχαμε τη χαρά να συζητήσουμε και με τους δύο μαζί για τη συνεργασία τους, λίγο πριν την εμφάνισή τους στον καινούριο, φιλόξενο χώρο του Πυρήνα Τέχνης BABEL στο Μαρούσι. Μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης με εξαιρετικό ενδιαφέρον δύο καλλιτεχνών που δεν έχουν μάθει να «μασάνε» τα λόγια τους!
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας;
Βασίλης Γισδάκης: Ο Δαμιανός επικοινώνησε μαζί μου και μου είπε ότι είχε έναν κύκλο τραγουδιών. Συναντηθήκαμε, άκουσα τα τραγούδια τα οποία με εντυπωσίασαν από την πρώτη κι όλας ακρόαση και έτσι μετά από μια πολύ όμορφη και εποικοδομητική συνεργασία που διήρκησε έναν χρόνο περίπου φτάσαμε ως σήμερα που έχουμε «Tης ημέρας τα σκοτάδια» δισκογραφημένα.
Δαμιανός Πάντας: Από την στιγμή που ολοκλήρωσα το υλικό του δίσκου, άρχισα να αναζητώ την κατάλληλη φωνή που θα μπορούσε να αποδώσει τα τραγούδια της συλλογής. Το κύριο ζητούμενο για μένα ήταν ο τραγουδιστής να έχει την ερμηνευτική πληρότητα να ντύσει με την φωνή του τραγούδια που ανέπνεαν με διαφορετικά συναισθήματα. Έτσι σκέφτηκα τον Βασίλη, με τον οποίον δεν γνωριζόμασταν τότε. Του τηλεφώνησα και κανονίσαμε να συναντηθούμε, ώστε να ακούσουμε μαζί τα τραγούδια. Μετά από αυτό, τα υπόλοιπα ήρθαν πολύ εύκολα.
Δαμιανέ, τα τραγούδια σου προϋπήρχαν της συνεργασίας σου με τον Βασίλη. Παρόλ’ αυτά, ακούγοντάς τα θα έλεγε κανείς πως γράφτηκαν πάνω στη φωνή του. Πώς ένοιωσες την πρώτη φορά που τον άκουσες να τα τραγουδάει, κι εσύ Βασίλη τί σκέφτηκες στο πρώτο άκουσμα του συγκεκριμένου υλικού;
Β.Γ. : Απ’ το πρώτο άκουσμα, όπως προανέφερα, κατάλαβα ότι τα τραγούδια είχαν όλα τα χαρακτηριστικά από τα οποία αποτελείται ένα καλό τραγούδι. Καθαρές μουσικές και μελωδικές φόρμες και περιεκτικός στίχος με διεισδυτική ματιά στα ανθρώπινα συναισθήματα. Με σαφή λόγο ύπαρξης.
Στο σημείο αυτό πρέπει να πω πως ο Δαμιανός Πάντας, όπως και οι στιχουργοί Αντώνης Παπακωνσταντινίδης και η Βασιλική Β., είναι πρωτοεμφανιζόμενοι στο χώρο του τραγουδιού, αλλά ταυτόχρονα είναι κι ολοκληρωμένες καλλιτεχνικές προσωπικότητες, που έχουν σίγουρα να επιδείξουν σημαντικά έργα και στο μέλλον.
Στην επόμενη διαδικασία της μελέτης των τραγουδιών, κάθε φορά που τα τραγουδούσα ένιωθα ότι πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο υλικό. Πραγματικά χαιρόμουν και αισθανόμουν τυχερός για αυτό. Ένιωσα ότι ήταν τραγούδια που έχουν να πουν πολλά στους ακροατές , ειδικά σ’ αυτήν την ιδιαίτερη εποχή που ζούμε.
Δ.Π. : Δεν γράφω τραγούδια έχοντας στο μυαλό μου ποτέ κάποια συγκεκριμένη φωνή. Θεωρώ πως αυτό είναι μια παγίδα, που σου αφαιρεί από την δημιουργική καθαρή ματιά και λειτουργεί επιζήμια τελικά για το ίδιο το τραγούδι. Η αφετηρία μου είναι πάντα ο λόγος, ο στίχος με οδηγεί στον χαρακτήρα της μελοποίησης. Το ότι ακούω από πολύ κόσμο να πιστεύει πως γράφτηκαν πάνω στη φωνή του Βασίλη, τότε – για να χαριτολογήσω – αυτό σημαίνει πως έκανα την ιδανικότερη επιλογή. Η πρώτη φορά που τον άκουσα να τραγουδάει τα τραγούδια του δίσκου ήταν από το τηλέφωνο. Ο Βασίλης έλειπε εκτός Αθηνών και παράλληλα είχε ξεκινήσει ήδη να μελετάει πριν την πρώτη μας προσωπική πρόβα. Ο ενθουσιασμός του ήταν τόσο μεγάλος που μου τηλεφώνησε ώστε να τον ακούσω . Πέρασαμε δύο ώρες με το αυτί κολλημένο στο ακουστικό, γεμάτοι με συναισθήματα χαράς και συγκίνησης που έπρεπε ταυτόχρονα να συγκρατήσουμε για να ολοκληρωθεί η πρώτη μας πρόβα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κύκλου τραγουδιών «Της ημέρας τα σκοτάδια»;
Β.Γ. : Τα τραγούδια έχουν πολλά στοιχεία κυρίως από την ελληνική μουσική μας κληρονομιά, μπαλάντες, λαϊκότροπα, τραγούδια με ηλεκτρική διάθεση κ.λπ. Τα λόγια των στιχουργών μεστά και περιεκτικά διεισδύουν με μια φρέσκια ματιά άλλοτε σε προβληματισμούς κοινωνικούς κι άλλοτε σε συναισθήματα ερωτικά και πιο εσωτερικά. Θέματα που διαχρονικά απασχολούν τους ανθρώπους.
Πάντα όμως η διαφορετικότητα, η ιδιαιτερότητα και η αξία του τραγουδιού έγκειται εν τέλει στην προσωπικότητα , το ταλέντο και το προσωπικό ύφος των δημιουργών.
Στο τέλος, το καλό τραγούδι αποκτά από μόνο του μια βαρύτητα στο χρόνο .
Δ.Π. : Η άποψη μου είναι πως το τραγούδι οφείλει να αγγίζει τις πιο ευαίσθητες χορδές μας, τα πιο πολύπλοκα συναισθήματα μας με τον πιο απλό τρόπο. Χρησιμοποιώ ξεκάθαρες μουσικές φόρμε,ς γιατί η δύναμη του τραγουδιού είναι να μπορεί τελικά να σιγοτραγουδηθεί από τον καθένα. Κι έτσι να έρθει ο ακροατής πιο κοντά στον λόγο, να τον αγκαλιάσει σαν να είναι δικός του.
«Της ημέρας τα σκοτάδια» εξερευνούν την θέση του ανθρώπου απέναντι στον έρωτα , στην κοινωνία και τέλος απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό. Κι όπως αναφέρω και στην κατακλείδα του εισαγωγικού μου σημειώματος στον δίσκο,
«μπορεί πάντα ένα μικρό σαν μια ανάσα τραγουδάκι, αυτόν τον σκυφτό μας ίσκιο που έχει απομείνει, με ένα προτεταμένο χέρι να τον στήσει ξανά ορθό».
Τις περισσότερες φορές που βγάζει ένας συνθέτης καινούριο cd, επιλέγει όχι έναν αλλά διαφορετικούς τραγουδιστές να ερμηνεύσουν τα κομμάτια του. Πιστεύετε ότι έχει μεγαλύτερη δυναμική μια δισκογραφική δουλειά με έναν ερμηνευτή;
Β.Γ. : Ναι, πιστεύω πως αυτές οι δουλειές έχουν μια ιδιαίτερη δυναμική, μια συνοχή. Από την πλευρά του ερμηνευτή θεωρώ πως είναι ιδανικό να έχω την ευθύνη της ερμηνείας ενός ολοκληρωμένου έργου. Αυτό φυσικά έχει και μεγάλες απαιτήσεις, διότι πρέπει να αποδώσω με την φωνή μου την διαφορετικότητα των τραγουδιών, της δυναμικής του λόγου και των συναισθημάτων. Η φωνή και η ερμηνεία του τραγουδιστή είναι το μέσο που θα κάνει τον ακροατή να επικοινωνήσει και να ταυτιστεί με το τραγούδι.
Απ’ την άλλη συμμετέχω σε δουλειές που μου προτείνουν συνθέτες που εκτιμώ και θαυμάζω. Στο τέλος, η μορφή που θα δοθεί σε μια πολυσυλλεκτική δουλειά καθορίζεται από αυτόν που έχει την κεντρική ιδέα, και όλα πάντα κρίνονται εκ του αποτελέσματος.
Δ.Π. : Ανάλογα με το ύφος της μουσικής , την θεματολογία του στίχου και κυρίως από την ενότητα του έργου, μια δισκογραφική δουλειά με έναν ερμηνευτή μπορεί να έχει σπουδαία αποτελέσματα. Είναι πολύ κοντινό το παράδειγμα ενός θεατρικού μονολόγου. Το κείμενο παρουσιάζει έναν μόνο χαρακτήρα και τον αναλύει εις βάθος. Με όλα τα προτερήματα και τις αδυναμίες του, τα ποικίλα συναισθήματά του, τις χαρές και τους φόβους του. Σαν τα κομμάτια ενός ψηφιδωτού που όλα μαζί δείχνουν την μεγάλη εικόνα της ίδιας ανθρώπινης ψυχής. Η ίδια ψυχή είναι που εκφράζεται με την φωνή του Βασίλη στον κύκλο τραγουδιών « Της ημέρας τα σκοτάδια».
Κι επίσης, υπάρχουν σημαντικοί πολυσυλλεκτικοί δίσκοι που λειτουργούν περίφημα, γιατί ο πυρήνας του έργου εξυπηρετεί την απόδοση των τραγουδιών από διαφορετικούς ερμηνευτές. Αυτό που καθορίζει μια δουλειά είναι το πλαίσιο, στο οποίο οι ίδιοι οι δημιουργοί την τοποθετούν.
Περιγράψτε μας τη συνεργασία σας στο studio. Υπήρχαν πολλές «δημιουργικές» διαφωνίες ή ταυτίζονταν οι απόψεις σας κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης;
Β.Γ. : Απ’ όλα υπήρχαν, η δύναμη όμως των τραγουδιών υπερίσχυε πάντα, οπότε όλοι στεκόμασταν με σεβασμό και με αγάπη απέναντι τους. Για μένα ήταν μια από τις ομορφότερες και πιο εποικοδομητικές συνεργασίες που έχω βιώσει. Αυτός που καθοδηγεί και ορίζει την ηρεμία και την αποτελεσματικότητα του μουσικού στο στούντιο είναι ο συνθέτης. Ο τραγουδιστής πρέπει να είναι ένα εύπλαστο όργανο στα χέρια του. Είχαμε κάνει αρκετή προετοιμασία και πρόβες μέχρι να φτάσουν τα τραγούδια στο σημείο όπου ήθελε ο Δαμιανός. Οι προσωπικές απόψεις μπορεί να υπήρχαν και να υπάρχουν, αλλά αυτές έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να χωρέσουν σε 12 τραγούδια. Πρέπει να υπάρχουν αποσαφηνισμένοι ρόλοι.
Δ.Π. : Για να λειτουργήσει καλύτερα μια δισκογραφική δουλειά που στηρίζεται σε έναν τραγουδιστή, πρέπει να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του συνθέτη και του τραγουδιστή. Ο Βασίλης έχει την δική του σημαντική πορεία με πολλές αξιόλογες συνεργασίες και καλλιτεχνικές παραστάσεις. Για μένα, το πιο σημαντικό κομμάτι στις πρόβες και στο στούντιο ήταν να τον κάνω να νιώσει καλλιτεχνικά ασφαλής, να με εμπιστευτεί και να ανακαλύψει τον μουσικό μου κόσμο, ώστε να μπει με την ψυχή του μέσα σε αυτόν. Πιστεύω πως αυτό φαίνεται και στο τελικό αποτέλεσμα.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας κομμάτι στη δουλειά αυτή;
Β.Γ. : Μπορώ να σας τα πω ένα ένα, αλλά τελικά θα είναι όλα. Το καθένα είναι μια μικρή ιστορία όλων μας. Και δική μας αλλά και δική σας. Μπορώ να τα ξεχωρίσω όλα και να σου μιλώ για το καθένα ξεχωριστά με την ίδια αγάπη.
Κάθε φορά που σε μια παράσταση πρέπει να παρουσιάσουμε μέρος της δουλειάς και όχι ολόκληρη, η διαδικασία της επιλογής με τον Δαμιανό δεν είναι καθόλου ευκολη. Όλα έχουν ένα ιδιαίτερο ύφος και δυναμική. ‘Εναν μικρό προσωπικό κόσμο.
Δ.Π. : Ίσως ακουστεί τετριμμένο, αλλά δεν μπορεί κανένας γονιός να ξεχωρίσει κάποιο από τα παιδιά του. Το καθε τραγούδι έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, τον δικό του συναισθηματικό κόσμο κι όλα αυτά είναι κομμάτια και δικά μου. Σε κάθε τραγούδι που γράφω εμπεριέχομαι. Πρέπει να σου πω πως όταν ολοκληρώνω ένα τραγούδι σε αρχική μορφή στο πιάνο, το αφήνω για ένα διάστημα. Περιμένω να πάρω την σωστή απόσταση, να του επιτρέψω να δράσει μέσα μου, ώστε κάποια στιγμή να το αναζητήσω ξανά. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε καταλαβαίνω πως έχω κάνει κάτι λάθος και το δουλεύω από την αρχή ή δεν το αγγίζω ξανά ποτέ.
Πώς αντιμετωπίζετε «Της ημέρας τα σκοτάδια» στη ζωή σας και πώς τα ξεπερνάτε;
Β.Γ. : Το φως της ημέρας ζωντανεύει τα σκοτάδια. Η αντιμετώπιση των σκοταδιών της ημέρας είναι ένας διαρκής αγώνας να διατηρηθείς ζωντανός, υγιής και χαρούμενος, ώσπου να ξανάρθει η ηρεμία της νύχτας και να ταξιδέψεις ξανά στα φωτεινά της σημεία.
Ως τίτλος μπορεί να έχει πολλές έννοιες. Της ημέρας τα σκοτάδια μπορεί να είναι και φως, φωτεινά σημεία της ζωής μας, των συναισθημάτων μας, του εαυτού μας που δεν τα έχουμε αγγίξει κι ο στόχος των τραγουδιών αυτών και της μουσικής γενικότερα είναι να μας βυθίζει αβίαστα μέσα μας και να ανακαλύπτουμε τα σημάδια αυτά. Στην περίπτωση αυτή τα σημάδια αυτά δεν τα ξεπερνάμε, αλλά τα αγκαλιάζουμε και τα κρατάμε όσο μπορούμε ζωντανά.
Δ.Π. : Μπορείς να ξεπεράσεις το ο,τιδήποτε μόνο αν το αντιμετωπίζεις κατάματα. Κι αυτά τα σκοτάδια που στέκονται εμπρός μας πρέπει να μας θυμίζουν πως ζούμε σε μια κοινωνία ανθρώπων και οφείλουμε να αγωνιζόμαστε για εκείνους και για μας. Υπάρχουν όμως και τα σκοτάδια που δεν στέκονται εμπρός μας, αλλά μέσα μας. Αυτά τα σκοτάδια δεν αντιμετωπίζονται εύκολα κατάματα, γιατί δεν μπορείς να τα διακρίνεις καθαρά. Κι έτσι, τις περισσότερες φορές, ο αγώνας αυτός είναι άνισος και καταδικασμένος. Μπορώ μόνο να τα αποδεχτώ, να μάθω να ζω με αυτά και πρόσκαιρα να τα γαληνεύω γράφοντας μουσική.
Τι σας ενοχλεί σήμερα στο μουσικό χώρο στην Ελλάδα και τι σας κάνει να χαμογελάτε με αισιοδοξία;
Β.Γ. : Υπάρχουν πολλά κακά, πολλά μέτρια και πολλά καλά. Αυτό που πραγματικά επιθυμώ είναι να έχουμε όλοι οι καλλιτέχνες τη δυνατότητα πρόσβασης στους τρόπους και τα μέσα κοινοποίησης της δουλειάς μας. Να μην απορρίπτεται καμία δουλειά πριν φτάσει στ’ αυτιά των ακροατών, να κρίνουν οι ακροατές αν αξίζει να υπάρξει ή όχι – άλλωστε σε αυτούς απευθύνεται η κάθε μουσική παραγωγή.
Ένα άλλο θέμα είναι να μπορεί να διακρίνει ο ακροατής την αξία ενός καλλιτέχνη, ενός έργου, και να μην αξιοποιείται μόνο η δημοτικότητα ενός καλλιτέχνη ακόμα κι ας είναι ό,τι να ‘ναι.
Το καλό είναι ότι υπάρχουν πολλοί νέοι καλλιτέχνες που είναι ταλαντούχοι, καταρτισμένοι και με πάθος να δημιουργήσουν νέα πράγματα, αρκεί επαναλαμβάνω να έχουν όλοι τη δυνατότητα να κοινωνήσουν τη δουλειά τους. Και στο τέλος να μπορέσουν να ζήσουν κι από αυτό, αλλά και να το εξελίξουν. Ακόμα καλό είναι πως υπάρχουν και παλαιότεροι στιχουργοί, συνθέτες και τραγουδοποιοί που δημιουργούν και κρατούν την αισθητική μας σε υψηλά επίπεδα.
Η ελευθερία της έκφρασης σαφώς δίνει στον κάθε καλλιτέχνη την δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματα του με όποιον τρόπο επιθυμεί και ταυτόχρονα η ίδια ελευθερία της έκφρασης επιτρέπει στον ακροατή να κρίνει το τελικό αποτέλεσμα. Η σχέση του καλλιτέχνη με τον ακροατή χτίζεται με την παιδεία, το σεβασμό και την αυτογνωσία.
Δ.Π. : Δυστυχώς, ειδικά τα τελευταία χρόνια τείνει να καθεριωθεί η ημιμαθής προχειρότητα ως « καλλιτεχνική άποψη » . Και με ενοχλεί ο τρόπος αυτός που αντιμετωπίζουν πολλοί το τραγούδι. Πολλές φορές ακούω φράσεις από τον κόσμο όπως « το ξέρω πως δεν είναι καλό,αλλά εμένα μου αρέσει». Αυτό με ανησυχεί πολύ γιατί δείχνει πως έχει αλλοιωθεί η αισθητική μας, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το κάλλος, την ομορφιά στη τέχνη. Η ελευθερία της έκφρασης είναι δεδομένη. Δυστυχώς όμως, η λαοπρόβλητη μετριότητα κρύβεται καλά πίσω από το άλλοθι αυτής .
Η τέχνη εκφράζει όμως πρώτα την εσωτερική ελευθερία. Εάν υπάρχει παράλληλα η παιδεία κι η γνώση, τότε μόνο θα καταλήξει και στην καλλιτεχνική ελευθερία.
Παρ’ όλα αυτά, κάποια πράγματα έχουν αλλάξει θεαματικά προς τη σωστή κατεύθυνση. Βλέπω πως οι νέοι δημιουργοί στρέφονται όλο και περισσότερο στην βαρύτητα του λόγου. Αναζητούν τους δικούς τους κώδικες στη φόρμα του τραγουδιού, δεν διστάζουν να μελοποιήσουν ποίηση κι επιστρέφουν στο άκουσμα των φυσικών οργάνων γυρνώντας την πλάτη στις ψηφιακές ευκολίες. Με λίγα λόγια, ξαναβγαίνουν μπροστά στα μουσικά δρώμενα άνθρωποι με μουσική γνώση και παιδεία. Κι αυτό με κάνει να χαμογελώ για το μέλλον.
Η τέχνη μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κρίσης που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια;
Β.Γ. : Η τέχνη είναι ένα πολύ δυνατό μέσο επικοινωνίας για την ανθρωπότητα, σε κάνει να γνωρίζεις την απόλυτη ελευθερία της σκέψης και των συναισθημάτων. Στην τέχνη γράφονται και λέγονται απ τις μικρότερες ως τις μεγαλύτερες αλήθειες. Μπορεί να βοηθήσει στην κρίση, αλλά μπορεί και να χρησιμοποιηθεί και ως μέσον κατεύθυνσης και καθοδήγησης. Το πρόβλημα είναι ότι τα μέσα είναι αυτά που επιλέγουν το είδος της τέχνης που θέλουν να προωθήσουν. Ο σκοπός όμως της τέχνης πρέπει να είναι η ευαισθητοποίηση της συνείδησης και των ανθρώπινων αισθημάτων και όχι η ώθηση προς τον καταναλωτισμό και την ελαφρότητα. Στην Ελλάδα έχουμε, ειδικά στον τομέα του λόγου, αλλά και της μουσικής απ’ τα σπουδαιότερα έργα παγκοσμίως. Τα αξιοποιούμε όμως σωστά;
Δ.Π. : Η ζωή ήταν πάντα άρρηκτα συνδεδεμένη με τη τέχνη.Οι χώρες που ευημερούσαν ιστορικά παρουσίαζαν πάντα πολιτιστική ακμή. Έχω πει ξανά πως οι ιστορικοί του μέλλοντος θα μελετούν τη σημερινή μας κοινωνία με βάση τη μουσική που ακούμε και τα βιβλία που διαβάζουμε. Δεν θα τους είναι καθόλου δύσκολο τότε να εξηγήσουν τους λόγους αυτής της κρίσης που βιώνουμε όλα αυτά τα χρόνια. Η τέχνη οφείλει να αφυπνίζει. Να μας θυμίζει ποιοι είμαστε, να μας στρέφει το βλέμμα στον συνάνθρωπο και να μας μιλά για τον κόσμο και την θέση μας σε αυτόν όπως κανείς άλλος. Εάν κι εφόσον επιτελέσει αυτόν τον σκοπό και πάψει να είναι μόνο ένα καταναλωτικό προιόν εύκολης διασκέδασης, τότε ελπίζω πως η τέχνη θα παρασύρει σε κάτι καλύτερο και τη ζωή .
Θα έχουμε τη χαρά να σας δούμε σε κοινές εμφανίσεις;
Β.Γ. : Νομίζω πως το φυσικό επακόλουθο μιας δισκογραφικής συνεργασίας είναι η ζωντανή παρουσίαση της δουλειάς. Ξεκινάμε τις συναυλίες μας λοιπόν στις 20 Ιουνίου στον Πυρήνα Τέχνης Βαβέλ στο Μαρούσι, την επόμενη μέρα θα είμαστε στην Πανευρωπαϊκή Ημέρα της Μουσικής στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής και έπεται συνέχεια.
